Soms lees je iets wat in eerste instantie niets te maken lijkt te hebben met je werk, maar dan blijkt dat er toch iets blijft hangen. In het NRC[1] las ik een interview met Robert Moor over het ontstaan van zogenoemde olifantenpaden en hoe moeilijk, en zelfs vrijwel onmogelijk, het is om zo’n pad in je eentje te vormen. Een belangrijke voorwaarde blijkt te zijn dat meerdere mensen eenzelfde doel via een zo makkelijk mogelijke route willen bereiken.

Hier kreeg ik de klik met Gangmakers. Zij spelen immers een belangrijke rol bij het helder krijgen van het gemeenschappelijk doel en bij het samen opzoek gaan naar de ‘beste’ route om dit doel te bereiken. Ik heb echter nooit de link met een olifantenpad gelegd en ook nooit bedacht dat een olifantenpad wel eens een heel natuurlijke manier kan zijn bij het tot stand komen van kwaliteitsverbetering.

Een olifantenpad kan wel eens een heel natuurlijke manier zijn bij het tot stand komen van kwaliteitsverbetering.

Olifantenpaden ontstaan doordat meerdere wandelaars of fietsers afzonderlijk van elkaar op dezelfde manier een route kiezen, bijvoorbeeld dwars door een gazon, die afwijkt van de officiële route. En wanneer zich eenmaal een zichtbaar spoor heeft gevormd, gaan andere mensen dit weer volgen.

Nieuwe routes plannen

In organisaties gebeurt het ook dat medewerkers, in eerste instantie afzonderlijk van elkaar, afwijken van bestaande procedures en een andere route nemen. Anderen zien dit, vinden het logisch en gaan deze route ook volgen.

Als kwaliteitsprofessional en specifiek als gangmakende kwaliteitsprofessional is het belangrijk om te zien waar dergelijke paden ontstaan. Ze kunnen aanwijzingen geven voor het plannen van nieuwe routes. Ze laten zien wat mensen als vanzelfsprekend ervaren en dus ook waarvoor een draagvlak te vinden is.

De wetenschap achter paden

Terug naar Robert Moor die zeven jaar over de wereld heeft gereisd op zoek naar de wetenschap achter paden. Zijn conclusie is dat paden overal een rol spelen. Binnen de biologie, de natuurkunde, de informatica, maar ook binnen de psychologie. Het is dus niet zo vreemd dat ik na zijn verhaal denk dat het ook iets met gangmaken en kwaliteit te maken heeft.

Uit het onderzoek van Robert Moor blijkt dat paden die natuurlijk ontstaan vanzelf een vorm aannemen die zorgt voor een optimale verbinding. Accepteer dus het resultaat van de collectieve intelligentie en probeer dit niet te corrigeren!

Ook interessant in zijn onderzoek vind ik dat met mathematische modellen is berekend dat paden die natuurlijk ontstaan vanzelf een vorm aannemen die zorgt voor een optimale verbinding. Ook al zit er een rare knik in. De collectieve intelligentie is hiervoor verantwoordelijk. Ik vind dit een mooie waarschuwing: accepteer het resultaat van de collectieve intelligentie en probeer dit niet te corrigeren! Ook al vind je het raar.

Snelheid

Robert Moore laat ook zien dat de snelheid waarmee zo’n pad ontstaat afhankelijk is van allerlei factoren. De hoeveelheid mensen, hun gewicht (c.q. invloed) en de toestand van het gras (omgevingsfactoren). Maar ook het aantal ongeduldige personen blijkt veel invloed te kunnen hebben. Mehdi Moussaid, computerwetenschapper en gespecialiseerd in groepsgedrag en zelforganisatie, heeft camerabeelden bestudeerd van een voetgangersgebied in Frankrijk. Eén ongeduldige voetganger die tussen anderen door zigzagt, in plaats van zich geduldig te laten meevoeren, zorgt ervoor dat iedereen langzamer moet gaan lopen, waardoor het dus langer duurt voordat het pad is ingesleten. Dit zien we in organisaties ook gebeuren. Een leidinggevende die denkt het wel even zelf snel te kunnen regelen, kan een belangrijke vertragende factor zijn.

Criteria voor goede paden

In het artikel worden verschillende criteria genoemd voor goede paden.

• Een pad dat te veel zigzagt en zich niet snel genoeg aanpast aan het verlangen van de gebruikers is geen goed pad.
• Hij noemt ook het belang van de onzichtbaarheid.
• Veel wandelaars hebben een natuurlijke neiging om opzoek te gaan naar ongebaande paden, ze willen geen uitgesleten pad volgen, maar als ze te veel korte afsteekjes gaan nemen werkt dit erosie (c.q. onduidelijkheid van het pad) in de hand.
• In organisaties willen de meeste medewerkers ook niet het gevoel hebben gedwongen te zijn om volgens een bepaalde procedure te werken. Het volgen van een procedure moet dus niet zichtbaar/voelbaar zijn, maar ervaren worden als een volkomen logische handelswijze.

Heb jij ook mooie voorbeelden van olifantenpaadjes in jouw organisatie die blijken te zorgen voor betere kwaliteit? Deel je ervaringen!

Bron: [1] NRC 4&5 mei 2019, Wetenschap. Redacteur Gemma Venhuizen, geïnterviewde Robert Moor

Lia de Vos is een van de oprichters van het gangmakersgilde. Samen met Jeanet Bouw en Daphne Wiersma heeft ze een beweging op gang gebracht om het bestaan en het belang van ‘gangmakers’ onder de aandacht te brengen, maar ook om te onderzoeken hoe gangmakers elkaar kunnen ondersteunen. Zie ook www.gangmaken.nu

Bekijk hier meer artikelen van Lia de Vos en het dossier over gangmaken